کارآمدی مشروعیت ثانویه هر نظام است/ ۴ عامل کارآمدی انقلاب اسلامی

به گزارش خبرگزاری مهر، پنجمین جلسه دوره آموزشی مبانی ولایت فقیه به همت معاونت فرهنگی تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی در مرکز همایش‌های غدیر قم برگزار شد.

مسعود معینی پور در این دوره آموزشی به بحران‌های پیش روی نظام‌های سیاسی پرداخت و اظهار داشت: بحران‌هایی پیش روی هر نظام سیاسی از ابتدا تا آینده قابل تصور بوده که یکی از آنها بحران هویت است؛ هویت، چیزی است که موجب تشخیص یکی نسبت به دیگری در وجه فردی یا جمعی است که جنبه‌های مختلفی همچون مذهبی، زبانی، قومی، ملی و نژادی را دارد؛ بحران هویت آن زمان رخ می‌دهد که مرزهای هویتی با هم تخلیط شوند و فرد یا جامعه دچار از خودبیگانگی و بی‌هویتی شوند.

عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) با بیان اینکه از دیگر بحران‌های پیش روی نظام‌های سیاسی، بحران مشروعیت است، گفت: از ابتدای هر نظام سیاسی، بحران مشروعیت در درونش تا انتهای آن وجود دارد؛ بحران مشروعیت در نهایت به اقتدار عالیه یک کشور منجر می‌شود. یعنی اگر درون نظامی بحران مشروعیت رسوخ کند، موفق به تغییر اقتدار عالیه کشور می‌شود مثل انقلاب اسلامی که در رویارویی با نظام شاهنشاهی اتفاق افتاده است.

دبیر شورای راهبری قطب‌های فکری و فرهنگی دفتر تبلیغات تصریح کرد: بحران توزیع، سومین بحران است که چند مؤلفه اساسی دارد؛ گاهی در وجه منابع انسانی، گاهی در وجه ایدئولوژیک، گاهی در وجه توزیع و گاهی در وجه قدرت بروز و ظهور پیدا می‌کند؛ اگر مردم نتوانند نیازهای فزاینده خود را از دولت بخواهند با بحران توزیع مواجه می‌شویم؛ یکی از بحران‌های اساسی که منجر به انقلاب می‌شود، بحران توزیع است.

وی بحران مشارکت را از دیگر بحران‌های پیش روی نظام‌های سیاسی دانست و گفت: این بحران در اینجا به معنای علمی به این معنا نیست که مشارکت کم می‌شود، بلکه مشارکت به سمت فزاینده‌ای زیاد می‌شود و دولت این مشارکت‌ها را به رسمیت نمی‌شناسد؛ این مشارکت غیر قانونی است و بحرانی که در فتنه ۸۸ به وجود آمد از جمله این بحران است که طبیعتاً مواجه دولت را می‌پذیرد.

معینی پور با بیان این که امروز جریان غیر انقلابی در جمهوری اسلامی در راستای برجسته کردن بحران نفوذ تلاش می‌کنند، تصریح کرد: از دیگر بحران‌ها می‌توان به بحران نفوذ اشاره کرد؛ این بحران بسیار مهم است و امروز جریان غیر انقلابی ما در جمهوری اسلامی تلاش دارند که این بحران را برجسته کنند و به دنبال این هستند که اعتماد مردم را به اصل حکومت و انقلاب کمرنگ کرده و هر کاری انجام می‌دهند تا این مفهوم را القا کنند که اعتماد مردم به نظام کم شده است.

وی کارآمدی را مشروعیت ثانویه هر نظام عنوان کرد و اظهار داشت: بحران کارآمدی یکی دیگر از بحران‌ها است که پیش روی نظام‌های سیاسی است؛ این بحران موقعی به وجود می‌آید و درباره آن بحث می‌شود که مردم از عملکرد حکومت‌ها پرسش می‌کنند؛ کارآمدی در حقیقت مشروعیت ثانویه هر نظام است که بعد از تأسیس و پشت سر گذاشتن دوره تثبیت باید از آن سخن گفت؛ کارآمدی، پاسخگویی دولت‌ها به مطالبات بر اساس نیازها و اهداف است.

عوامل تعیین کارآمدی نظام سیاسی

عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) گفت: چهار عامل در تعیین کارآمدی نظام سیاسی مؤثر است و بدون این‌ها نمی‌توان گفت که یک نظام سیاسی کارآمد است یا نیست؟ این عوامل شامل تعیین ارزش‌ها و مبانی ایدئولوژیک حاکم، اهداف نظام، موانع داخلی و بیرونی نظام و امکانات نظام سیاسی می‌شود.

وی با اشاره به نظریه‌های کارآمدی اظهار داشت: نظریه توفیق از جمله نظریه‌های کارآمدی است که طبق این نظریه، دولتی کارآمد است که در دستیابی به اهداف خود کارآمد باشد؛ برخی از دولت‌ها قائل به این نظریه هستند و می گویند که روندها، روش‌ها و رویکردها برای ما اهمیت ندارد.

معینی پور نظریه سیستمی را یکی دیگر از نظریه‌های کارآمدی دانست و گفت: این نظریه می‌گوید که یک نظام سیاسی مجموعه‌ای از مطالبات، فرآیندهای سیاستگذاری و قانونگذاری و تبدیل به برنامه و اجرا و خروجی پاسخگویی است؛ در این نظریه می گویند که خوب انجام دادن کار برای ما مهم است. نوعاً نظام‌های اداری، ساختارهای اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی در نظام جمهوی اسلامی طبق این نظریه هستند و رویکرد آنها صرفاً کارایی است و به کارآمدی و نتیجه کاری ندارد. عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) گفت: چهار عامل در تعیین کارآمدی نظام سیاسی مؤثر است و بدون این‌ها نمی‌توان گفت که یک نظام سیاسی کارآمد است یا نیست؟ این عوامل شامل تعیین ارزش‌ها و مبانی ایدئولوژیک حاکم، اهداف نظام، موانع داخلی و بیرونی نظام و امکانات نظام سیاسی می‌شود.

وی با اشاره به نظریه‌های کارآمدی اظهار داشت: نظریه توفیق از جمله نظریه‌های کارآمدی است که طبق این نظریه، دولتی کارآمد است که در دستیابی به اهداف خود کارآمد باشد؛ برخی از دولت‌ها قائل به این نظریه هستند و می گویند که روندها، روش‌ها و رویکردها برای ما اهمیت ندارد.

معینی پور نظریه سیستمی را یکی دیگر از نظریه‌های کارآمدی دانست و گفت: این نظریه می‌گوید که یک نظام سیاسی مجموعه‌ای از مطالبات، فرآیندهای سیاستگذاری و قانونگذاری و تبدیل به برنامه و اجرا و خروجی پاسخگویی است؛ در این نظریه می گویند که خوب انجام دادن کار برای ما مهم است. نوعاً نظام‌های اداری، ساختارهای اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی در نظام جمهوی اسلامی طبق این نظریه هستند و رویکرد آنها صرفاً کارایی است و به کارآمدی و نتیجه کاری ندارد.

وی تصریح کرد: نظریه رضایت مردم یکی دیگر از نظریه‌ها در این راستا است؛ در این نظریه برای ما اهمیت ندارد که چه کاری صورت می‌گیرد که رضایت مردم جلب شود، بلکه اهمیت دارد که نیاز اکثریت مردم تأمین شود و نظریه لیبرال دموکراسی است؛ محور این نظریه خواست مردم و قراردادهای اجتماعی است و محور آن خواست دین، مکتب و ایدئولوژیک نیست؛ مگر این که روحانیت ورود پیدا کرده و نظریه مطالبات مردم تغییر کند که خواست معنوی و غایی با آن همراه باشد.

عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) با اشاره به نظریه انجام تکلیف به عنوان یک نظریه کارآمدی گفت: یک دوگانه تکلیف گرایی و نتیجه گرایی داریم؛ یک عده قائل هستند که مأمور به تکلیف هستیم و مأمور به نتیجه نیستیم؛ این نظریه هم قائلینی دارد که انجام تکالیف  شرعی و قانونی در قالب ارزش‌های حاکم است؛ این که چه نتیجه‌ای می‌گیریم و رضایت مردم و مقبولیت مردم اهمیتی ندارد؛ در جمع بندی رویکردها، یک رویکرد ترکیبی وجود دارد که قطعاً برای مردم در تعیین کارآمدی اهمیت دارد.

وی با بیان این که اتخاذ رویکرد در تعیین کارآمدی مهم است، گفت: رویکردهای بررسی کارآمدی در مقایسه نتایج و آثار با اهداف انقلاب اسلامی، با امکانات دولت و کشور، مقایسه نتایج و آثار انقلاب اسلامی با اهداف و امکانات، مقایسه وضع موجود نظام جمهوری اسلامی با کشورهای همطراز، مقایسه وضع موجود نظام جمهوری اسلامی با پیش از انقلاب به دست می‌آید.

معینی پور با اشاره به کارآمدی در دستارودهای داخلی گفت: از جمله دستاوردهای داخلی انقلاب اسلامی می‌توان به اسقاط نظام طاغوت و تأسیس نهادهای انقلابی، رشد شاخص‌های پیشرفت علم در ایران، ایجاد فضای امنیت، ایجاد زمینه مشارکت زنان در امور اجتماعی، گستردن خدمات اجتماعی(رفاه و سلامت و بهداشت و آموزش) به مناطق دورافتاده کشور، ایجاد حکومت مردم سالاری دینی و حضور مردم در سه سطح(مشروعیت نظام، مشروعیت رهبری، تصمیم سازی، نظارت و بازخوردگیری)، از بین بردن زمینه‌های استبداد، پیشرفت‌های تکنولوژیک، پیشرفت‌های نظامی اشاره کرد که پاسخ کارآمدی دریافت می‌شود.

وی برخی از دستاروهای خارجی نظام جمهوری اسلامی ایران را برشمرد و تصریح کرد: استقلال و دگرگونی اصول سیاست خارجی، استکبارستیزی، ایجاد جبهه مقاومت، انتقال روحیه خودباوری به ملت‌های دیگر، بالابردن گرایش به دینداری، ایجاد موج بیداری اسلامی، ایجاد عزت و اقتدار بیش از پیش برای ایران در سطح جهان و منطقه، برخی از دستاوردهای خارجی انقلاب اسلامی است.

دبیر شورای راهبری قطب‌های فکری و فرهنگی دفتر تبلیغات اسلامی گفت: بخشی از مشکلات به خاطر موانع و برخی دیگر به خاطر ناکارآمدی‌ها است و این ناکارآمدی‌ها ر ا با چه شاخص، کشور و چه زمانی مقایسه می‌شود.

وی افزود: در برخی دولت‌ها غلبه مفرط و افراطی در فهم نیازها یا ایجاد نیازها غلبه‌ای بوده که زیرساخت‌های ناکارآمد شدن دولت جمهوری اسلامی در وضعیت موجود نتیجه آن سیاستگذاری ها است؛ مربوط به این دولت و دولت قبل نیست بلکه مربوط به یک جریان غلط بوده که سیاستگذاری شده و هر موقع جلوی آن گرفته شود، منفعت است.

اتکا به منابع زیرزمینی و زیر سؤال بردن کارآمدی یک نظام

معینی پور با بیان این که اگر زیرساخت‌ها را تأمین نکنیم، ناکارآمدی به وجود می‌آید، اظهار داشت: این که دولتی به منابع زیرزمینی که زحمتی برای آن نکشیده و برای تأمین آن نیاز به سرمایه عمومی ندارد، اتکا کند، هم سرمایه‌های مردمی را از دست می‌دهد، هم ارزش منابع زیرزمینی را از دست داده و کارآمدی خود را از دست می‌دهد.

عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) خاطرنشان کرد: ضعف در روزآمدکردن نهادهای سیاستگذار در جمهوری اسلامی ذیل اهداف و آرمان‌های انقلاب اسلامی، ضعف در رانت خواری دولت‌های بعد از انقلاب از محل ذخایر نفتی و عدم ایجاد زیرساخت‌های عدم وابستگی به نفت، ضعف در تحول علوم انسانی و پاسخگویی به نیازهای اجتماعی از منبع وحی و عقل متصل به وحی و نظریه‌های اسلامی و بومی، ضعف در تولیدات و ایجاد زیرساخت‌های رسانه‌ای و نظام تعلیم و تربیت رسمی و غیر رسمی، اختلافات داخلی و فقدان اجماع نظر بین نخبگان علمی، فرهنگی و سیاسی به خاطر نبود نظریه های مبنا(نظریه فرهنگی، نظریه دولت و ...)، معضلات اقتصادی و گسترش فساد، برخی از وجوه ناکارآمدی جمهوری اسلامی در بستر انقلاب اسلامی به شمار می‌رود.