" بانو گشسپ " بيش از آنكه زن باشد ، يك پهلوان است

به گزارش خبر نگار ادبي " مهر" در اين نشست كه با حضور علاقه مندان  ، كارشناسان  فرهنگ و ادب و مصحح كتاب  « بانو گشسپ» بر گزار شد. 
"علي اصغر محمد خاني " در ابتدا نشست با اشاره به منظومه بانو گشسپ، گفت: در ميان منظومه هاي حماسي كه به پيروي از شاهنامه سروده شده است برخي از اين حماسه ها تصحيح و چاپ شده اند كه مي توان به:« بهمن نامه » توسط دكتر رحيم عفيفي ، « كوش نامه» تصحيح دكتر جلال متيني ،«  شهريار نامه » تصحيح دكتر غلامحسين بيگدلي ، « جهانگير نامه » تصحيح دكترضياء الدين سجادي و « گرشاسپ نامه » تصحيح مرحوم حبيب يغمايي اشاره كرد .
وي گفت: يكي از اين منظومه هاي حماسي « بانو گشسپ نامه » است كه، چند ماه گذشته بعد از تصحيح دكتر " روح انگيز كراچي" منتشر شد . بانو گشسپ نامه از متون حماسي است كه عده اي آن را متعلق به انتهاي قرن پنج مي دانند و عده اي  قرن ششم . مهم ترين ويژ گي اثر مذكور وجود يك زن( دختر رستم) به عنوان قهرمان اصلي داستان است . بانو گشسپ نامه منظومه ايست شامل 1032 بيت كه سراينده آن نيز معلوم نيست.
در ادامه نشست " روح انگيز كراچي "  مصحح كتاب « بانوگشسپ نامه »، به سخن در مورد كار خود پرداخت و گفت: ابتدا بايد به شاهنامه فردوسي اشاره كنم  كه ميراث ادبي قوم ايرانيست و همانطور كه مي دانيد قهرمان اصلي آن رستم پدر بانو گسشپ است كه يكي از افتخارات ملي ما محسوب مي شود.
وي تصريح كرد: دوازده منظومه حماسي در مورد رستم و خانواده اش به تقليد از شاهنامه  سروده شده است  كه از آن ميان مي توان به، بيژن نامه ، بانو گشسپ نامه ،سام نامه ، آذر برزين نامه، گرشاسپ نامه ، جهانگير نامه ، قصه شب رنگ ، كوك كوهزاد اشاره كرد. اما در ادبيات حماسي بانو گشسپ نامه  تنها منظومه ايست كه يك زن قهرمان داستان است ، كه از اين جهت مي توان آن را يك حماسه بي نظير دانست.
وي بااشاره به تغيير رفتار و نقش جنسيتي زن در اين داستان ، اظهار داشت : بر خلاف ديگر قصه هاي ايراني كه زن در نقش جادوگر، معشوقه ، همسر سر به راه و گاه در نقش مادر ظاهر مي شود ، در اين قصه زن نه عشق آفرين است و افسون كننده ، بلكه  نقشي مردانه دارد . اين قصه در اوج حماسه سرايي  در ايران باز سازي شده و در آن دوره پهلواني يك ارزش محسوب مي گرديد و زن قصه نيز خصوصيات پهلواني دارد.
كراچي گفت: موضوع قصه بانو گشسپ يادگاري است ازفرهنگ كهن ايران زمين . اين قصه چهارحكايت دارد و بعضي حكايت ها در اين قصه ريشه اسطوره اي دارند.
« بانو گشسپ » يك نام تركيبي است از دوره فارسي ميانه كه از بانو ، گش و اسپ تشكيل شده است. بانو و اسپ در زبان پهلوي و دري يك معنا مي دهد و گش به معناي" دل" ، "جوان" ،" نر" و" طالب نر شدن"  است. بنابراين گشسپ تركيبي مذكر است و بانو آن را دو جنسيتي كرده است . بانو گشسپ به معناي دارنده اسب نر يا پهلوان بانويي چون اسب نر معنا مي شود.
وي ادامه داد: از روايات مختلفي كه در منظومه هاي حماسي چون« شاهنامه »، «بهمن نامه »،« شهريار نامه» در مورد بانو گشسپ نامه وجود دارد، احتمال مي رود كه بانو گشسپ متعلق به دوراني است كه قوم ايراني ايزدان مونث را پرستش مي كردند. نقش و تصوير زن در اين قصه  جديد است . موضوعي كه شاعر به آن پرداخته اسطوره ها و آرزوهاي انسان ايراني است درباره يك زن . بانو گشسپ نامه يادگار دوره حماسه سرايي در ايران است و با توجه به سبك منظومه از نقطه نظر زبان واختصاصات فني شعر احتمال مي رود اواخر قرن پنجم  هجري قمري زمان بازآفريني آن باشد . اين كتاب  بر خلاف ديگر كتابهاي فارسي داراي مقدمه و موخره نيست و شايد بخشي از يك منظومه بزرگ تر است. ازطرفي امكان دارد مقدمه و موخره آن  در طول زمان از بين رفته باشد. هويت و نام شاعر آن مشخص نيست اما مي توان با دلايل موجود در كتاب استنباط كرد كه او مسلماني شيعي مذهب بوده است.
وي تصريح كرد: جايگاه اين منظومه در ادبيات حماسي  ارزشمند است ، چون بخشي از هويت فراموش شده زن ايراني را نشان مي دهد. به طور كلي فرهنگ و جامعه ايراني را در دور دستهاي اسطوره و حماسه تاريخ تصوير مي كند. تا ما از چه زاويه اي به آن نگاه كنيم؟

" دكتر كتايون مزدا پور" ايرانشناس و محقق، يكي از سخنرانان جلسه،گفت: براي خواندن بانو گشسپ نامه بهتر است شاهنامه خوانده باشيم ، در غير اين صورت بسياري از شخصيتها از دست ما در مي روند . آثاري مانند بانو گشسپ نامه، همگي نوعي تفسير و شرح بر شاهنامه فردوسي هستند . شاخ و بر گي هستند كه مجموعه آنها باغ سبزي  است كه داستانهاي حماسي ايران را زنده مي كنند . اگر خواندن بسياري از اين داستان تنها رواج پيدا كند بسيار دلپذير تر از رمانهايي است كه امروز رواج پيدا كرده اند و نكته هايي بسيار زيبا درآن مي توان پيدا كرد .
وي اظهار داشت: اگر بتوانم يك روز نظر خود را اثبات كنم خواهم گفت ، شاهنامه فردوسي شالوده و بنياد اصلي آن شهادت سياوش وعروج "كيخسرو" به آسمانها است . اين نكته به نظر من محور و معيار اصلي داستانهاي  شاهنامه است و در هزاره دوم  و اول قبل از ميلاد هم داستان شاهنامه به شكل اصلي « سياوش نامه » بوده است.به نظر مي آيد داستانهاي قديمي آرياييهاي مهاجر با اين داستان سياوش تركيب شده اند . بنابراين قهرمانان و نيا كان و پدران قبايل در اين داستان آفرينش راه پيدا كردند و مجموعه اين دو يعني يك سياوش نامه بومي ( داستان تولد يك خداي بومي) شهادت و زندگي مجدد و اروج او به شكل كيخسرو به آسمان ،به همراهي داستانهايي كه به نياكان آريايي ما بر مي گشته با هم تركيب شده  و محور اصلي داستانهاي شاهنامه را ايجاد كرده است.
 وي تصريح كرد: كلام فردوسي را بايد در حد يك اعجاز به شما آورد. او روايتي تازه از داستانهاي باستان ساخت و شاهكاري جهاني آفريد.هنر فردوسي به اندازه اي پر شكوه و پر تناسب و قهرمانانش چنان خوش بافت و زنده هستند كه بعضي ها گفته اند اين شعر نيست ، بلكه نظم است .  براي آنكه به نظر آنها طبيعي مي آيد كه اين قهرمانان  عادي ،موجود و زنده باشند.
وي گفتك  "بانو گشسپ " از داستانهايي است كه بعد از شاهنامه بوجود مي آيد و كارهايي كه پهلوان آن انجام مي دهد قابل مقايسه با پهلوانان شاهنامه نيست . كارهايي كه او انجام مي دهد گاهي  لطيفه به نظرمي آيد. براي مثال در بخشي از داستان" بانو گشسپ "خواستگار خود را با شمشير دو نيم مي كند . در بانو گشسپ نامه جنسيت بانو در مركز تاكيد قرار دارد و حوادثي كه درآن مي گذرد همه به دليل زن  بودن قهرمان آن قابل توجه است.عشق هايي كه در اين داستان وجود دارد عشق هاي محكم و جان داري نيست و بانو هروقت احساس خطر مي كند مسير خود را عوض مي كند.

" ابوالفضل خطيبي" شاهنامه پژو و محقق، ديگر سخنران اين نشست با مقدمه در باره ادبيات فارسي ، گفت: هويت ملي ما ايرانيان داراي دو ركن اساسي است  و بايد گفت،زبان فارسي و كارنامه  شاهان و پهلوانان، تاريخ و گذشته ما ايرانيان است . كار نامه شاهان و پهلوانان به دو بخش تقسيم مي شود ،كه   تمام و كمال در شاهنامه  به دست ما رسيده است و مي توان دو سلسله روايات رادر آن تشخيص داد. يكي روايات شاهان و يكي پهلوانان .
وي اظهار داشت:  معروف ترين داستانهاي پهلواني روايات مربوط به خاندان رستم در سيستان است . واقعيت اين است كه در اثر تركيب روايات پهلوانان با شاهان در زمان خلق اثر بزرگ ترين داستانهاي حماسي ساخته مي شود . مانند رستم و سهراب ، رستم و اسفديار . اين تلفيق منشع اصلي جذابيت شاهنامه است.
وي در ادامه با اشاره به منظومه بانو گشسپ ، گفت: بانو  گشسپ بيش از آنكه زن باشد يك پهلوان است و آنچه بيشتر اهميت دارد ويژگيهاي پهلواني اوست.
وي در مورد كتاب بانو گشسپ گفت : در مورد نياز به تصحيح اين كتاب شكي نيست و دكتر" كراچي" كار خوبي  بسيار سخت و خوبي انجام داده اند . اما بر نام كتاب و مقدمه انتقاداتي وارد است . نخست ،نام كتاب است كه روي جلد نوشته شده ، « بانو گشسب نامه» و در داخل متن و اصل آن« بانو گشسپ» است كه در متن كتاب هم آمده است. اميدورايم اين اشتباه در انتشارات بعدي كتاب بر طرف شود .
خطيبي در ادامه با اشاره به تعدادي از اشتباهات موجود در مقدمه كتاب، گفت: در جايي كه قرار است هويت سراينده شعر مشخص شود  نبايد اشتباه چاپي صورت بگيرد و مولف بايد دقت بيشتري داشته باشد.
وي درادامه با استناد به منابع معتبر در مورد شاهنامه تعدادي از استنادهاي مولف در اين كتاب را ،در مورد زادگاه سرايند و نام بانو گشسپ ، مورد انتقاد قرار داد و ضعف دانست .