به گزارش خبرنگار مهر، آیتالله محمدجواد فاضل لنکرانی شامگاه چهارشنبه در مراسم رونمایی از «درگاه جامع فقه معاصر» که با حضور جمعی از اساتید حوزه، پژوهشگران و طلاب در قم برگزار شد، با تأکید بر ضرورت توجه عمیقتر به آیات اجتماعی قرآن، بر لزوم بازنگری در نگرشهای رایج فقهی نسبت به مسائل اجتماعی تأکید کرد و گفت: فقه معاصر باید بتواند در پاسخگویی به نیازهای متنوع بشر امروز نقشآفرینی کند.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) با بیان اینکه بخش قابل توجهی از آیات قرآن کریم ناظر به حوزههای اجتماعی است، اظهار کرد: متأسفانه این بخش از آیات که ظرفیتهای بالایی برای تبیین روابط اجتماعی، تحقق عدالت، ارتقا فرهنگ عمومی و تأمین امنیت اجتماعی دارند، در فقه سنتی کمتر مورد توجه واقع شدهاند.
وی با اشاره به نقش محوری قرآن در تکوین و توسعه فقه اسلامی، افزود: برای نیل به پیشرفت حقیقی در عرصه فقه، نباید از قرآن فاصله گرفت و آیات الاحکام تنها بخشی از ظرفیت عظیم فقهی قرآن کریم را شامل میشوند و آیات اجتماعی نیز واجد اصول بنیادینی هستند که میتوانند مبنای تحولات مهم در عرصه روابط انسانی و حیات جمعی قرار گیرند.
آیتالله فاضل لنکرانی با تأکید بر اینکه توجه به فقه اجتماعی میتواند به انسجام درونی جوامع اسلامی و تقویت وحدت امت اسلامی در سطح بینالملل منجر شود، گفت: نادیده گرفتن این ظرفیت، غفلت از یکی از مهمترین مأموریتهای فقه در عصر حاضر است و فقه باید بتواند پاسخگوی چالشهای نوظهور در بستر تحولات اجتماعی باشد.
وی در ادامه با انتقاد از برخی ناهماهنگیها میان ساختار فقهی و نظام تقنینی کشور تصریح کرد: قوانین در جمهوری اسلامی باید مبتنی بر اصول متقن فقهی و با هدایت و نظارت مستمر حوزههای علمیه تدوین شوند. وی بهویژه بر ضرورت تدوین دقیق و فقهمحور قوانینی همچون امر به معروف و نهی از منکر تأکید کرد و آن را مسئولیتی جدی بر دوش حوزه دانست.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به تحولات چشمگیر فقهی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، عنوان کرد: فقه شیعه در دوران معاصر با ورود به عرصههای نوینی چون فقه سیاسی، فقه اجتماعی، فقه امنیتی و حتی فقه هنر، نشان داده که ظرفیت بالایی برای تعامل با مقتضیات زمانه دارد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: امروز دیگر نمیتوان به فقه صرفاً از زاویه فردی نگریست؛ فقه باید بتواند در تمام عرصههای حیات انسانی از جمله سیاست، فرهنگ، اقتصاد و امنیت حضور مؤثر و منسجم داشته باشد و بر پایه تعالیم قرآن کریم، الگویی کارآمد برای اداره جامعه ارائه دهد.
فقه معاصر باید پاسخگوی چالشهای نوپدید جهانی باشد
آیتالله سید کاظم نورمفیدی مؤسس پژوهشگاه فقه معاصر در این مراسم با تأکید بر لزوم تحول در نگرش فقهی حوزههای علمیه فرمودند: فقیه امروزی باید توانایی ارتباط با جهان را داشته باشد و با زبان و علوم روز آشنا باشد تا بتواند پاسخهای متقن، دقیق و مؤثری به مسائل نوظهور دنیا ارائه دهد.
نماینده ولیفقیه در استان گلستان، با اشاره به جایگاه برجسته فقه در تمدنسازی اسلامی، افزود: فقیهان امروز باید نگاه جامعنگر داشته باشند و تمامی ابعاد فردی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و بینالمللی زندگی بشر را در کانون توجه خود قرار دهند.
ایشان با اشاره به تحولی که پس از انقلاب اسلامی در نگرش به فقه پدید آمده است، افزودند: فقه معاصر با رهنمودهای حکیمانه امام راحل و حمایتهای مستمر رهبر معظم انقلاب بهطور جدی در حوزههای علمیه پیگیری شده و امروز شاهد شکلگیری جریانهای پژوهشی، آموزشی و کاربردی در این عرصه هستیم.
امام جمعه گرگان با تأکید بر این نکته که هرچند حوزههای علمیه در تعمیق و گسترش فقه معاصر به جایگاه شایستهای دست یافتهاند، کرد: با این حال، هنوز در آغاز راه قرار داریم و نیازمند تلاشی مضاعف، نوآوری و نوسازی در عرصههای آموزش، پژوهش و تربیت نیروهای متخصص هستیم.
نماینده مجلس خبرگان رهبری در بخشی از سخنان خویش بر لزوم بازتعریف خروجیهای حوزه در رشتههای تخصصی فقهی تأکید کردند و گفت: محصول نهایی نظام آموزش تخصصی فقه در حوزههای علمیه باید شخصیتی باشد که از دانشگاه به مفهوم مرسوم آن متمایز باشد؛ یعنی دانشآموختهای که همزمان ریشه در فقه سنتی دارد و هم قادر به تحلیل، پاسخگویی و مواجهه با مسائل پیچیده دنیای معاصر است.
وی افزود: آینده تمدن اسلامی و جایگاه فقه در مدیریت جامعه به تربیت چنین شخصیتهایی وابسته است که ضمن بهرهمندی از میراث فقهی غنی، با ادبیات جهانی، منطق استدلال علمی و درک نظاممند از مسائل بشری آشنایی داشته باشند.
پژوهشگاه فقه معاصر، پاسخگوی مسائل و چالشهای روز جامعه اسلامی است
آیتالله سید مجتبی نورمفیدی، رئیس پژوهشگاه فقه معاصر، نیز در این آئین با استناد به حدیثی گرانقدر درباره جایگاه والای تفقه در دین، تصریح کرد: این پژوهشگاه با الهام از ضرورتها و نیازهای روز امت اسلامی بنیان نهاده شده است تا با رویکردی ژرفنگر و روشمند، به کاوش در مسائل گوناگون فقهی بپردازد و پاسخگوی پرسشهای زمانه باشد.
وی در ادامه با اشاره به رسالتهای این نهاد علمی، بیان داشت: تمرکز اصلی پژوهشگاه بر دو محور اساسی استوار است؛ نخست، پژوهشهای بنیادینی که به تبیین مبانی، اصول و چارچوبهای نظری فقه میپردازند و دیگر، پژوهشهای کاربردی که با هدف پاسخگویی به مسائل و چالشهای روزمره جامعه، طراحی و به اجرا درمیآیند تا فقه در متن زندگی معاصر حضور فعال و مؤثر داشته باشد.
رئیس پژوهشگاه فقه معاصر تصریح کرد: در گستره تاریخ اسلام، همواره جریانهای علمی در دو قالب بنیادین و کاربردی حضوری پویا داشتهاند، و برتری هر یک از این دو رویکرد، برخاسته از نیازها و اقتضائات خاص هر دوره بوده است؛ چنانکه تحولات زمان، جهتگیری پژوهشها را رقم زده و مسیر اندیشهورزی دینی را شکل داده است.
آیتالله نورمفیدی در اشاره به ساختار علمی پژوهشگاه فرمودند: هماکنون ۱۱ گروه علمی متشکل از ۴۰ نفر از اساتید برجسته حوزه علمیه در این مرکز به فعالیت مشغول هستند و تاکنون بیش از ۳۰ قرارداد طرح پژوهشی با مراکز علمی و نهادهای مختلف منعقد شده است. ایشان با تأکید بر لزوم ارتباط مؤثر و همکاری با نهادهای علمی و پرهیز از موازیکاری، افزودند: در طی پنج سال گذشته، این مجموعه موفق به برگزاری بیش از ۲۰۰ نشست علمی شاخص شده و ۲۶ عنوان مجله علمی منتشر کرده است که خود گواهی بر پویایی و رویکرد مسئلهمحور آن در عرصه مطالعات فقهی است. همچنین، درگاه جامع فقه معاصر با هدف تولید محتوا، مدیریت دانش و ارائه خدمات تخصصی در حوزه فقه معاصر راهاندازی شده است که شامل بخشهای متنوعی همچون دانشنامه فقه معاصر، کتابخانه دیجیتال فقه معاصر، دروس خارج فقه معاصر، مجلات الکترونیکی، نشستهای علمی و پایگاه اطلاعرسانی پژوهشگاه میشود.
نظر شما