نقطه بدون بازگشت؛ آیا فرصتی برای نجات دریاچه ارومیه وجود دارد؟

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: در سال ۱۴۰۴، دریاچه ارومیه، نگین آبی که روزگاری در نقشه‌های جغرافیایی جلوه‌گر بود، به طور کامل خشک شده است. این چالش زیست‌محیطی که در سال ۱۳۷۴ وسعت آن به ۵۷۰۰ کیلومتر مربع و تراز آب آن به ۱۲۷۸ متر از سطح دریا می‌رسید و حدود ۳۲ میلیارد متر مکعب آب در خود جای داده بود، اکنون با کاهش چشمگیر حجم آب، به موضوعی برای مقصر دانستن یکدیگر تبدیل شده است.

تاریخچه وضعیت دریاچه ارومیه

بر اساس آمارهای شرکت مدیریت منابع آب ایران، حجم آب دریاچه ارومیه در پایان سال آبی ۱۴۰۰-۹۹، تنها دو میلیارد و ۷۳۰ میلیون متر مکعب گزارش شده بود. این کاهش شدید حجم آب، مشکلات احیای دریاچه ارومیه را تشدید کرد و مجلس شورای اسلامی را بر آن داشت تا کمیته تحقیق و تفحص در خصوص این موضوع تشکیل دهد.

چالش خشک شدن دریاچه ارومیه از اواسط دهه ۱۳۸۰ آغاز شده و در مدت کمی وسعت آن به شدت کاهش یافت، اما نجات دریاچه از این چالش در سال ۱۳۹۲ با تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه در دولت یازدهم و در ادامه آن دولت دوازدهم وارد مرحله جدی تر شد که اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری و عیسی کلانتری به مدت هشت سال تا سال ۱۴۰۰ بیشترین و مستمرترین مسئولیت راهبری را در خصوص دریاچه ارومیه داشته‌اند. دولت شهید رئیسی ۲.۵ سال و دولت کنونی بیش از یکسال است که مأموریت احیای دریاچه را پیگیری کرده‌اند.

عیسی کلانتری پس از خشک شدن دریاچه در ماه‌های اخیر این وضعیت را نتیجه اهمال دولت شهید رئیسی و مسعود پزشکیان در پیگیری نکردن اقدامات نهایی طرح‌های ستاد احیا اعلام کرده است. سخنانی که با واکنش‌های منفی رسانه‌ای مواجه شده است و گزارش تحقیق و تفحص مجلس نیز اقدامات و هزینه کردهای دوره هشت ساله مدیریت اسحاق جهانگیری و عیسی کلانتری در پیش بردن گام‌های تعریف شده در ستاد احیا را زیر سوال می‌برد.

گزارش تحقیق و تفحص مجلس چرا دیده نشد؟

پس از عدم احیای دریاچه ارومیه، روح الله متفکر آزاد، نماینده مردم تبریز، پیشنهاد طرح تحقیق و تفحص مجلس از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه را ارائه داد که به تصویب قاطع مجلس رسید.

گزارش و نتایج این تحقیق در آخرین روز مجلس یازدهم، همزمان با تشییع شهدای خدمت، در صحن علنی مجلس قرائت و تصویب شد. با این حال، به دلیل همزمانی با ایام عزاداری شهدای خدمت پس از سانحه سقوط بالگرد، این گزارش در میان اخبار و احساسات متلاطم آن روز رسانه‌ها گم شد و بسیاری از مردم از آن بی‌اطلاع ماندند.

متفکرآزاد: ستاد احیا مسئولیت‌پذیری داشته باشد و فرافکنی نکند

متفکر آزاد در گفتگو با خبرنگار مهر، مسئولیت پاسخگویی در قبال عملکرد ستاد احیا را متوجه مسئولین اجرایی دانست و گفت: اگر عملکردها مناسب بود، نه دریاچه به وضعیت فعلی گرفتار می‌شد و نه نیازی به اجرای طرح تحقیق و تفحص بود.

وی انتقاد کرد: کسانی که سو تدبیرشان مشخص است و تخلفاتشان در گزارش تحقیق و تفحص آمده، امروز در مقام مدعی ظاهر شده و به دنبال فرافکنی هستند. و از اینکه برخی به جای مطالبه از مقصرین، آدرس اشتباهی به مردم می‌دهند، ابراز تعجب کرد.

استاندار آذربایجان شرقی: ستاد احیا خود به احیا نیاز دارد

بهرام سرمست، استاندار آذربایجان شرقی، در اولین گفتگوی تلویزیونی خود درباره عملکرد ستاد احیا گفت: آن ستاد احیایی که در گذشته بود و در سطح ملی فعالیت می‌کرد، نیاز به آسیب‌شناسی و احیا دارد. این مسئله نباید استانی دیده شود.

وی ابراز تأسف کرد: با وجود جلسات کارشناسی و آسیب‌شناسی، دوباره این موضوع به سطح ملی بازگشته است.

سرمست در پاسخ به خبرنگاران درباره عضویتش در ستاد احیا با احکام جدید، گفت: من عضو هستم، اما راهکار مواجهه با بحران دریاچه ارومیه استانی نیست، بلکه ملی و حتی فراملی است.

او معتقد است که این مسئله در سطح ریاست جمهوری و معاون اولی باید پیگیری شود، چرا که با بودجه‌های استانی نمی‌توان این چالش را حل کرد.

وی همچنین بیان کرد که نیاز است بودجه اختصاصی از ستاد بحران کشور، صندوق توسعه ملی و حتی نهادهای بین‌المللی برای احیای دریاچه ارومیه در نظر گرفته شود.

خشک شدن دریاچه ارومیه، چالشی زیست‌محیطی است که پیامدهای جبران‌ناپذیری به همراه دارد. در حالی که گروه‌های مختلف یکدیگر را مقصر این وضعیت می‌دانند، ضروری است که مسئولین امر، به جای فرافکنی، پاسخگوی عملکرد خود باشند و با رویکردی ملی و فراملی، راهکارهای عملی برای نجات این دریاچه بیاندیشند. وقت آن است که مشکلات دریاچه ارومیه با جدیت و همکاری همگانی، جدی گرفته شود.

هم اینک با توجه به خشک شدن دریاچه ارومیه، عزم و اراده ملی برای احیای آن یک امر حیاتی است.