خبرگزاری مهر - مجله مهر: در روزهایی که آتشسوزیهای پیدرپی در جنگلهای هیرکانی نگاه افکار عمومی را نگران کرده، بسیاری از کارشناسان معتقدند ریشه بحران تنها در شعلههایی که زبانه میکشد نیست، بلکه در سالها بیسامانی مدیریتی و ساختوسازهای بیضابطه پنهان شده است. سهیل اولادزاد، کارشناس و فعال محیطزیست، یکی از کسانی است که از نزدیک با این وضعیت سر و کار دارد و در گفتوگو با «مهر» بخشهایی از این بحران را شرح میدهد. او با اشاره به سابقه طولانی جادهکشی در جنگلهای شمال میگوید: «۶ هزار کیلومتر جاده در بکرترین جنگلهای جهان، راهی برای نظارت بر ورود گردشگری بیضابطه به جنگلهای شمال باقی نگذاشته است.»
او معتقد است ضعف نظارت امروز، نتیجه مستقیم همین توسعههای بیقاعده است و یادآوری میکند: «همین چند شب پیش، نیروهای جنگلبانی در یک محدوده کوچک، سه آتشی را که گردشگران پس از ترک محل باقی گذاشته بودند، خاموش کردند.»
به گفته او ورود گردشگران به هیرکانی تا حدی رها شده که حتی صدور بخشنامه هم نمیتواند مانع آن شود. ورود بیرویه و آتشهایی که هرجا بخواهند شعلهور میشود، در ادامه گفتوگو، اولادزاد به نقش جادههای قدیمی حمل چوب اشاره میکند؛ راههایی که امروز به مسیر ورود خودروهای آفرودی تبدیل شدهاند. او میگوید: «خودروهای آفرود از طریق جادههایی که از سالها پیش برای حمل چوب احداث شده، وارد بکرترین مناطق میشوند و بدون هیچ ضابطهای آتش روشن میکنند.»
به باور او نقطه آغاز اصلاح، ایجاد چهارچوبهای الزامآور است: «برای کنترل این وضعیت باید قوانین مشخص و الزامآور نوشته شود و همه دستگاههای مسئول پای کار بیایند. چون شهروندان ما هیچ قاعده و قانونی برای ورود به مناطق طبیعی ندارند.»
ابهام در اعلام وسعت حریق؛ چرا نیرو از چهار کلانشهر اعزام شد؟
اولادزاد در بخش دیگری از صحبتهایش به تناقض موجود در اعلام وسعت حریقها اشاره میکند و میگوید: «اگر آتشسوزی تنها ۷ هکتار بوده، چرا نیروهای امدادی و آتشنشانی از چهار کلانشهر کشور به منطقه اعزام شدهاند و با این حال آتش هنوز مهار نشده است؟»این پرسش با توجه به حجم تجهیزاتی که به منطقه ارسال شده، موضوعی است که همچنان پاسخ روشنی ندارد.
ظرفیت رصد وجود دارد اما هماهنگی نه
به گفته این فعال محیطزیست، مسئله تنها کمبود ابزار نیست، بلکه شکاف میان دستگاههاست: «چند شرکت دانشبنیان داخلی به فناوری پایش برخط آتشسوزیهای جنگلی رسیدهاند؛ از شناسایی نقطه دقیق آتش تا محاسبه وسعت حریق. اما به دلیل سردرگمی میان دستگاهها، همچنان مردم با دستهای خالی برای مهار اولیه آتش اقدام میکنند و ظرفیت موجود بهموقع به کار گرفته نمیشود.»این گفتهها بخشی از همان مشکلی است که بارها در مدیریت بحرانهای محیطزیستی دیده شده: نبود فرماندهی واحد.
نقد کارشناسان بر نقش عملیات هوایی؛ چرا ایلیوشینها دیر میرسند؟
در روزهای اخیر، عملکرد هواپیماهای آبپاش نیز زیر ذرهبین کارشناسان قرار گرفته است. براساس گزارشهای میدانی، بخشی از پاششها دقت لازم را نداشته و شرایط جغرافیایی منطقه اثر آن را کاهش داده است. اولادزاد نیز با تأکید بر همین موضوع توضیح میدهد: «هواپیماهای ایلیوشین بسیار سنگین هستند و در منطقه علمکوه با ارتفاع حدود چهار هزار متر، امکان مانور مؤثر ندارند. آنها مجبور به تخلیه آب در ارتفاع سههزارمتری هستند که با وزش باد، اثر چندانی در مهار حریق ندارد.»
او در ادامه به مزیت بالگردهای خارجی اشاره میکند و میگوید: «بالگردهای تخصصی، مثل بالگردهایی که ترکیه دارد، برای عملیات اطفای حریق طراحی شدهاند و عملکرد مؤثرتری دارند.»
نیروی انسانی؛ ستون اصلی عملیات زمینی
در کنار نقدهای کارشناسان، بخشی از روایت رسمی نیز به چالشهای عملیاتی اشاره دارد.رسولعلی اشرفیپور، معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی، درباره محدودیتهای منطقه میگوید: «ورود ماشینآلات در چنین شرایطی ممکن نیست و باید به نیروی انسانی آموزشدیده اتکا کرد.»
او کنترل خطوط جدید آتش را مهمترین بخش عملیات میداند که مهار آن باید لحظهای انجام شود.
مدیریت یکپارچه بحران؛ گامی مثبت اما دیرهنگام
طی روزهای اخیر با تشکیل ستاد مدیریت یکپارچه بحران، بخشی از بینظمی عملیاتی کاهش یافته و جنگلبانان دیگر مانند گذشته بدون تجهیزات وارد منطقه نمیشوند. این تصمیم به گفته منابع محلی یکی از مهمترین اقدامات چند روز گذشته بوده، هرچند دیرتر از آن بوده که بتواند در ساعات نخست حریق اثرگذار باشد.
جلفا در آستانه تکرار سناریوی مازندران
اولادزاد در بخش دیگری از گفتوگو، هشدار خود را به محدوده جلفا میبرد و میگوید: «وضعیت آنجا دستکمی از مازندران ندارد» و تأکید میکند که بالگردهای تازه واردشده باید فوراً برای مهار آن حریق استفاده شوند.
خشکسالی و لاشبرگ؛ سوخت آماده زیر پای جنگل
به باور کارشناسان، آتشسوزیهای اخیر تنها نتیجه حضور گردشگران یا کمبود تجهیزات نیست؛ تغییرات اقلیمی نیز زمینه را برای گسترش حریق فراهم کرده است. حجم بالای لاشبرگها و خشکی بیسابقه لایههای سطحی خاک، سرعت گسترش شعلهها را چند برابر کرده است.
حریقهای پیچیده با کانونهای پنهان
هادی کیا دلیری، معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان محیطزیست نیز شدت امسال را بیسابقه توصیف میکند: «شدت آتشسوزیهای امسال بیش از سالهای گذشته است.»
او میگوید برخی آتشها «در حال حرکت» هستند و هشدار میدهد: «در نقاط دیگر کانونهای پنهان وجود دارد که دوباره شعلهور میشود.»
کیا دلیری میافزاید، صعبالعبور بودن منطقه باعث شده رسیدن نیروهای زمینی تا شش ساعت زمان ببرد.
بارش لازم برای خاموشی کامل هنوز نرسیده
با وجود پروازهای متعدد اطفای حریق، آتش هنوز خاموش نشده است. کیا دلیری توضیح میدهد: «برای خاموش شدن طبیعی حریق، باید ۸ تا ۱۰ میلیمتر بارندگی رخ دهد؛ اتفاقی که طبق پیشبینیها حداقل یک هفته در پیش نیست.
نظر شما