خبرگزاری مهر، گروه استانها- فاطمه سعادتیان نیک: در سالهای اخیر مشهد بهعنوان مهمترین قطب زیارتی کشور، بیش از گذشته نیازمند بازشناسی هویت فرهنگی و اجتماعی خود بوده است؛ هویتی که در امتداد تاریخ، بر محور خدمت، معنویت و خلق تجربه زیارت برای میلیونها زائر شکل گرفته است. در همین راستا، رویداد «نشان مشهدالرضا (ع)» بهعنوان یک سازوکار هویتساز، خدمتمحور و جریانساز فرهنگی پا به عرصه گذاشته و اکنون وارد سومین سال برگزاری خود شده است.
این نشان، علاوه بر ظرفیتهای فرهنگی و هنری، بستری برای بازخوانی معنویت مشهد و تقویت نقش مجموعههای مردمی و نخبگان در شکلدهی به آینده فرهنگی شهر به شمار میرود. اهمیت این رویداد زمانی دوچندان میشود که مشهد سالها از خلأ معرفی چهرههای اثرگذار فرهنگی، هنری و اجتماعی رنج برده و نیازمند یک الگوی شفاف برای شناسایی ظرفیتهای پنهان خود بوده است.
از سوی دیگر، جریانهای مردمی مانند حسینیهها، موکبها و مجموعههای خدمترسانی به زائران، بخش مهمی از نیازهای زیارتی را تأمین میکنند اما بسیاری از تلاشهای آنان در طول سال دیده نمیشود. رویداد نشان مشهدالرضا (ع) با هدف برجستهسازی این سرمایههای مردمی طراحی شده و قرار است تصویری تازه از نقشآفرینی آنان در خدمت به زائران ارائه دهد.
افزون بر این، حوزه فرهنگ و هنر مشهد طی سالهای گذشته با نبود یک روایت منسجم از هویت رضوی و شاخصهای فرهنگی شهر مواجه بوده است. نشان مشهدالرضا (ع) میتواند حلقه اتصال میان تولید نظریه، روایتسازی هنری و فعالیتهای مردمی باشد؛ حلقهای که اگر تقویت شود، زمینه شکلگیری یک برند فرهنگی ملی را ایجاد خواهد کرد.
وجود حرم مطهر امام رضا (ع)، ظرفیت عظیم آستان قدس رضوی و شبکه گسترده دستگاهها و مجموعههای مردمی، پشتوانهای کمنظیر برای موفقیت این رویداد ایجاد کرده است. در چنین بستری، نشان مشهدالرضا (ع) میتواند از یک عنوان نمادین فراتر رفته و به جریان پایدار فرهنگی و اجتماعی در سطح ملی و حتی فراملی تبدیل شود.
رویداد نشان مشهدالرضا (ع)؛ گامی رو به جلو برای تقویت هویت فرهنگی مشهد
در ادامه حجت الاسلام هادی صاحبقرانی، مدیرکل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: رویداد نشان مشهدالرضا (ع) از ظرفیتهای مهمی برای ارتقای جایگاه فرهنگی و اجتماعی مشهد برخوردار است و میتواند با تقویت فعالیتهای رسانهای و همکاری گسترده دستگاهها، ابعاد ملی و فراملی پیدا کند.
مدیرکل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، رویداد نشان مشهدالرضا (ع) را اقدامی ارزشمند دانست و گفت: این برنامه دارای چارچوبها و معیارهای مناسب است و میتواند در سالهای آینده تأثیرگذاری بیشتری پیدا کند.
وی با اشاره به اینکه این رویداد اکنون برای سومین سال پیاپی برگزار میشود، تأکید کرد که توسعه فعالیتهای رسانهای و گفتمانسازی گستردهتر، نقش مهمی در شناختهتر شدن آن در سطح ملی دارد.
صاحبقرانی، نقش این رویداد را در ایجاد انگیزه میان نخبگان، جوانان و فعالان اجتماعی مثبت ارزیابی کرد و افزود: میزان اثرگذاری برنامهها به کیفیت برگزاری و میزان مشارکت عمومی وابسته است.
مدیرکل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی همچنین به وجود هشت کارگروه تخصصی در حوزههای مختلف اشاره کرد و این تنوع را عاملی برای جامعیت و گستردگی رویداد دانست.
وی با بیان اینکه آشنا شدن مردم با این رویداد میتواند به تقویت فرهنگ تلاش، نوآوری و خدمت در جامعه کمک کند، اظهار داشت: هرچه رویداد شناختهتر شود، انگیزه افراد برای فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی بیشتر خواهد شد.
صاحبقرانی همچنین مشارکت دستگاههای اجرایی را در روند پیشبرد برنامهها مؤثر عنوان کرد و گفت: تقویت همکاریها میان دستگاهها میتواند به توسعه فعالیتها و افزایش اثرگذاری رویداد کمک کند.
مدیرکل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی وجود حرم مطهر امام رضا (ع) و ظرفیتهای گسترده مجموعه آستان قدس رضوی را مهمترین پشتوانه معنوی و فرهنگی برای ارتقای جایگاه این رویداد دانست.
وی افزود: برای توسعه ملی و بینالمللی نشان مشهدالرضا (ع)، همکاری با مجموعههای فعال در حوزه روابط بینالملل ازجمله دانشگاهها، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و نهادهای علمی و دینی تقویت شود تا این رویداد بتواند به جریان فرهنگی تأثیرگذار در سطح کشور و خارج از کشور تبدیل شود.
پیوند زائرسراهای مردمی با جریان هویتسازی مشهدالرضا (ع)
در لایه خدمات زیارتی، رویکردهای نوین خدمترسانی مردمی طی سالهای اخیر موجب شده زائرسراهای ارزانقیمت به یکی از جریانهای مؤثر تأمین اقامت زائران کمدرآمد تبدیل شوند. هدف اصلی این طرحها ایجاد اقامت آبرومند، پایدار و مقرونبهصرفه بوده و اکنون شبکهای گسترده از اقامتگاههای مردمی در سراسر کشور شکل گرفته است؛ شبکهای که سالانه بیش از یکمیلیون نفرشب اسکان با کیفیت قابل قبول ارائه میکند و در بسیاری شاخصها به استاندارد هتلهای متوسط نزدیک شده است.
در کنار این جریان مردمی، فضای فرهنگی مشهد نیز با نقطه عطفی مواجه شده است. شکلگیری نشان مشهد، نگاه نخبگان را دوباره به هویت فرهنگی شهر معطوف کرده و بحث درباره شاخصهای هویتی مشهد را در میان فعالان فرهنگی و هنری زنده کرده است. این نشان از همان ابتدا نیازمند پشتوانه نظری، شاخصگذاری دقیق و روایتسازی هنری برای تثبیت در سطح ملی توصیف شده است.
از دیگر ظرفیتهای مؤثر در موفقیت این طرح، فعال شدن گفتوگوی میان نخبگان و متخصصان درباره هویت مشهد است؛ گفتوگویی که تا پیش از این کمتر شکل میگرفت. اکنون با شکلگیری ایده نشان، امکان طرح مباحث بنیادین درباره فرهنگ رضوی، مؤلفههای هویتی شهر و ضرورتهای برندسازی فرهنگی مشهد فراهم شده است.
همچنین مجموعههای فرهنگی، مردمی و اداری شهر، هر یک بخشی از ظرفیت شکلدهنده به این مسیر هستند. حضور هشت کارگروه تخصصی در فرآیند برگزاری رویداد، گستردگی موضوعات را افزایش داده و حوزههایی مانند هنر، فرهنگ، اجتماع، خدمات مردمی و فعالیتهای زیارتی را در بر گرفته است. این تنوع میتواند نشان مشهد را به یک رویداد جامع و چندوجهی تبدیل کند.
تقویت همکاری میان دستگاههای اجرایی، نهادهای مردمی، هنرمندان و مراکز دانشگاهی میتواند بستری حمایتی برای ارتقای سطح این رویداد ایجاد کند. با توسعه فعالیتهای رسانهای و گسترش مشارکت عمومی، امکان تبدیل این نشان به یک برند معتبر فرهنگی فراهمتر خواهد شد.
نشان مشهدالرضا (ع) انگیزه خدمت را چند برابر میکند
حسین عابدی، مدیرعامل بنیاد زائر در گفتگو با خبرنگار مهر با تأکید بر نقش تشویقی و الهامبخش نشان مشهد الرضا (ع) گفت: نشان مشهدالرضا (ع) میتواند موتور محرک مجموعههای مردمی باشد و هرچه مردمیتر شود، کیفیت خدمترسانی به زائران افزایش مییابد.
مدیرعامل بنیاد زائر در تشریح خدمات بنیاد زائر، گفت: هدف بنیاد از ابتدا تأمین اقامت ارزان و آبرومند برای زائران کمدرآمد بوده است؛ هدفی که با تأکیدات مقام معظم رهبری و همراهی نماینده ولیفقیه در خراسان رضوی شکل گرفته و اکنون به یکی از جریانهای اصلی خدمترسانی به زائران تبدیل شده است.
وی با اشاره به اینکه بنیاد با همراهسازی استانها و بازسازی حسینیههای قدیمی توانسته شبکهای گسترده از اقامتگاههای ارزانقیمت ایجاد کند، افزود: در چند سال گذشته سالانه بیش از یکمیلیون نفر شب اسکان ارزان و با کیفیت مناسب ارائه شده و قیمتها را بنیاد تعیین میکند؛ تفاوت قابل توجهی با هتلها وجود دارد اما کیفیت خدمات در بسیاری موارد به سطح هتلهای سه و چهار ستاره نزدیک شده است.
به گفته عابدی بخش «زائر و خدمات زائر» در سال ۱۴۰۳، این مجموعهها در زمانهای اضطراری نیز ظرفیت ویژهای برای اسکان زائران فراهم میکنند.
مدیرعامل بنیاد زائر در ادامه درباره اثرگذاری رویداد «نشان مشهدالرضا (ع)» اظهار کرد: این رویداد میتواند نقش مهمی در تقویت انگیزه نهادهای مردمی داشته باشد. دستگاههای اداری وظیفه قانونی دارند اما مجموعههای مردمی، حسینیهها و موکبها خدماتی میدهند که بخش مهمی از آنها در طول سال دیده نمیشود. نشان مشهدالرضا (ع) فرصتی است برای شکوفایی این ظرفیتها و هرچه مردمیتر شود، بر کیفیت خدمترسانی تأثیر بیشتری خواهد گذاشت.
وی با اشاره به تجربههای معنوی خود در مسیر خدمترسانی گفت: بیشتر زائرانی که از طریق این مجموعهها به مشهد میآیند برای نخستینبار قدم به این شهر میگذارند و بسیاری از آنها در زندگی خود امکان سفر نداشتهاند. دیدن اشک شوق این افراد، یا زائری که برای اولینبار آسانسور را تجربه میکند، برای ما بالاترین پاداش معنوی است و همین حس، مسئولیت ما را در برابر خدا و امام رضا (ع) سنگینتر میکند.
عابدی با اشاره به سه ویژگی اصلی خدمات زائرسراهای ارزانقیمت، گفت: مردمیبودن و حضور خیرین که نوعی صدقه جاریه و اثرگذار در زندگی افراد است؛ فراگیر بودن این حرکت در سطح کشور و حتی خارج از مرزها که بهویژه برای زائران پاکستانی نیز در حال برنامهریزی است؛ و موقوفه بودن بیشتر این زائرسراها که خدمات را غیرقابلتغییر و ماندگار میسازد.
مدیرعامل بنیاد زائر با تأکید بر اهمیت نهادینهشدن فرهنگ میزبانی در مشهد گفت: هم مردم و هم دستگاهها باید در تقویت فرهنگ میزبانی تلاش کنند. همانطور که در اربعین، مردم عراق با تمام توان به زائران خدمت میکنند، این فرهنگ میتواند در مشهد نیز فراگیرتر شود. همچنین کارگروه ملی زیارت باید فعالتر عمل کند تا از ظرفیتهای خالی هتلها در ایام غیر پیک برای اقشار مختلف استفاده شود.
وی درباره معنای دریافت نشان مشهدالرضا (ع) گفت: این نشان به ما یادآوری میکند که تلاشها دیده میشود و مسئولان به فکر ارتقای خدمترسانی هستند. این عنوان انگیزه ما را برای ادامه مسیر جهادی بیشتر میکند و امیدوارم این رویداد هر سال مردمیتر و فراگیرتر شود.
نشان مشهد الرضا (ع) باید به برند فرهنگی شهر تبدیل شود
مجید عسگری، رئیس حوزه هنری انقلاب اسلامی خراسان رضوی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: «نشان مشهد» زمانی در سطح ملی و میان نخبگان تثبیت میشود که علاوه بر تدوین شاخصهای دقیق، دارای پشتوانه نظری و روایتسازی هنری باشد و بتواند هویت فرهنگی مشهد را بازخوانی و بازتعریف کند.
رئیس حوزه هنری انقلاب اسلامی خراسان رضوی با بیان اینکه آغاز چنین نشانی برای مشهد یک اتفاق مهم است، اظهار کرد: شهر مشهد سالها با خلأ شناسایی و معرفی نخبگان فرهنگی و هنری خود مواجه بوده است؛ نخبگانی که برای اعتلای فرهنگ رضوی، فرهنگ حماسی و سایر مؤلفههای هویتی این جغرافیا تلاش کردهاند، اما کمتر فرصت بروز و معرفی یافتهاند.
وی افزود: به همین دلیل، شکلگیری ایدهای به نام نشان مشهد باعث شد ذهن فعالان فرهنگی، اجتماعی و حتی نخبگان ملی دوباره به سمت هویت مشهد متمرکز شود.
عسگری گفت: یکی از مشکلات فضای فرهنگی مشهد این بود که درباره هویت مشهد در میان نخبگان و فعالان فرهنگی گفتوگویی شکل نمیگرفت. اکنون به بهانه این نشان، بحث درباره هویت مشهد آغاز شده و البته هنوز کارهای زیادی باید انجام شود تا ابعاد این نشان گستردهتر و عمیقتر شود.
رئیس حوزه هنری انقلاب اسلامی خراسان رضوی نخستین ضرورت در مسیر اعتلای این نشان را تدوین شاخصها و چهارچوب دقیق اعطای نشان عنوان کرد و گفت: این شاخصها باید شفاف و قابل انتشار برای عموم نخبگان باشد؛ همین شفافیت ذهنها را به سمت نشان و جایگاه فرهنگی آن جلب میکند.
وی در ادامه مهمترین رکن موفقیت این نشان را ایجاد پشتوانه نظری و اندیشهورزی جدی دانست و تصریح کرد: نشان مشهد الرضا (ع) نباید فقط یک جشنواره یا جایزه تشریفاتی باشد. این نشان باید مبتنی بر معنا، مفهوم و هویت مشهد تعریف شود.
عسگری افزود: تا زمانی که نخبگان درباره ضرورت، کیفیت و جایگاه این نشان گفتوگو نکنند، این رویداد به سطح اثرگذاری ملی نمیرسد. تولید نظریه و خلق معنا زیربنای هر نشان معتبر در کشور است.
رئیس حوزه هنری انقلاب اسلامی خراسان رضوی همچنین روایتسازی فرهنگی و هنری را لایه تکمیلی این فرایند دانست و گفت: پس از تولید مفهوم و معنا، باید روایت نشان مشهد الضا (ع) خلق شود؛ روایتی که هنرمندان و رسانهها آن را به زبان قابل درک برای فعالان فرهنگی و سپس برای عموم مردم تبدیل کنند.
وی افزود: ما باید قصه و ماجرای نشان مشهد را برای جامعه روایت کنیم. وقتی این روایت شکل بگیرد، آثار هنری و تولیدات فرهنگی میتوانند این هویت را تثبیت کنند و زمینه برندسازی مشهد را فراهم بیاورند.
عسگری تأکید کرد: اگر میخواهیم این نشان در سطح ملی و بینالمللی دیده شود، باید در سالهای نخست، بیش از همه به اندیشهورزی و روایتسازی توجه کنیم تا نشان مشهد به یک نماد معتبر فرهنگی تبدیل شود.
مشهدالرضا (ع)، از رویداد شهری تا جریان فرهنگی ملی
ارزیابی کلی سه محور خدمات مردمی، جریان فرهنگی و ساختار اجرایی رویداد نشان میدهد که این برنامه ظرفیت تبدیل شدن به یک مدل موفق هویتسازی شهری را دارد. پیوند میان خدمت، فرهنگ و هنر میتواند سیمای تازهای از مشهد را در سطح ملی معرفی کند و این شهر را به الگوی نوآوری فرهنگی در حوزه زیارت تبدیل سازد.
تجارب شکلگرفته در زائرسراهای مردمی نشان میدهد که مشارکت خیرین و مجموعههای داوطلبانه، مهمترین عنصر پایداری خدمات زیارتی است. این الگو در کنار رویداد نشان مشهدالرضا (ع) میتواند به تقویت فرهنگ میزبانی و ارتقای کیفیت تجربه زیارت منجر شود.
از سوی دیگر، رویداد نشان مشهد تنها با اتکا به جشنواره یا انتخاب افراد اثرگذار به موفقیت نخواهد رسید. عنصر اصلی پایداری آن، تولید نظریه، روایتسازی هنری و مشارکت مستمر نخبگان است؛ موضوعی که باید در سالهای نخست جدیتر دنبال شود تا این نشان قابلیت رقابت با نشانهای معتبر فرهنگی کشور را پیدا کند.
افزایش مشارکت دستگاهها و هماهنگی بیشتر میان نهادهای فعال در حوزه زیارت، فرهنگ و رسانه میتواند مسیر توسعه این رویداد را هموار کند. حضور حرم مطهر امام رضا (ع) نیز پشتوانهای معنوی و تمدنی است که میتواند نشان مشهدالرضا (ع) را از سطح یک برنامه شهری به سطح یک جریان فرهنگی فراگیر ارتقا دهد.
چشمانداز رویداد زمانی محقق میشود که نشان مشهدالرضا (ع) به بخشی از هویت عمومی شهر تبدیل شود؛ هویتی که ریشه در خدمت، معنویت، هنر و فرهنگ رضوی دارد و با مشارکت مردم، نخبگان و مدیران میتواند به نماد فرهنگی مشهد در سطح ملی و بینالمللی بدل شود.
نظر شما